REACH-naleving: best practices voor industriële fabrikanten

In het huidige, snel evoluerende regelgevingslandschap van de Europese Unie is de integratie van REACH in je productieprocessen van het grootste belang. REACH staat voor Registration, Evaluation, Authorisation and restriction of Chemicals, oftewel registratie, evaluatie, autorisatie en restrictie van chemische stoffen. Als industriële fabrikant speel je, door deze strenge normen na te leven, een centrale rol bij de bescherming van ons milieu en de volksgezondheid. Dit artikel biedt waardevolle inzichten in het opstellen van REACH-conforme protocollen, het bevorderen van een cultuur van verantwoord chemicaliënbeheer en het verbeteren van de productiviteit en efficiëntie van jouw activiteiten.

REACH is een verordening van de Europese Unie, (EG) 1907/2006, die op 1 juni 2007 in werking is getreden. De maatregel is bedoeld om het gebruik van veiligere chemische stoffen aan te moedigen en de vervanging van gevaarlijke stoffen door veiligere alternatieven te stimuleren. Zo helpt REACH de gezondheid van de mens en het milieu te beschermen en tegelijkertijd innovatie en concurrentievermogen binnen de chemische industrie te bevorderen.

Volgens bijlage XVII van de REACH-verordening, aan restricties onderhevige stoffen mogen door iedereen worden gebruikt, zolang de geldende beperkingen worden nageleefd.

Volgens bijlage XIV van de REACH-verordening, autorisatieplichtige stoffen mogen alleen worden geproduceerd, ingevoerd of gebruikt als het ECHA daarvoor toestemming heeft gegeven.

Enkele voorbeelden van stoffen waarvoor REACH-restricties of -autorisaties gelden:

CMR-stoffen

Carcinogene, Mutagene of Reproductietoxische stoffen. Dit zijn stoffen waarvan bekend is of vermoed wordt dat ze kanker, genetische mutaties of voortplantingsproblemen veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn lood, cadmium en asbest.

PBT-stoffen

Persistente, Bioaccumulerende en Toxische stoffen. Dit zijn stoffen die zeer giftig zijn, slecht afbreken in het milieu, en zich ophopen in levende organismen. Voorbeelden hiervan zijn kwik, sommige pesticiden en bepaalde brandvertragers.

ZZS (of Substances of Very High Concern – SVHC's) zijn stoffen waarvan is vastgesteld dat ze mogelijk gevaarlijk zijn voor de gezondheid van de mens of het milieu, maar waarover nog niet voldoende informatie beschikbaar is om een definitieve uitspraak te doen. ZZS staan op de 'kandidatenlijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen voor autorisatie' en bevinden zich in feite in een voorbereidend stadium om te worden opgenomen in de lijst van autorisatieplichtige stoffen. Voorbeelden hiervan zijn sommige ftalaten, bisfenol A en bepaalde brandvertragers.

Indien in een bepaald materiaal een ZZS-stof voorkomt die boven een zekere drempelwaarde zit, moet dit binnen de toeleveringsketen worden gecommuniceerd, en dient er passende veiligheidsinformatie te worden uitgewisseld.

Zo is voor producten die ZZS's in concentraties van meer dan 0,1 gewichtsprocent bevatten een SCIP-kennisgeving verplicht. SCIP is de databank voor informatie over Zeer Zorgwekkende Stoffen in voorwerpen als zodanig of in complexe objecten (producten). De SCIP-databank maakt deel uit van de Kaderrichtlijn afvalstoffen (2008/98/EG) en moet zorgen voor transparantie en traceerbaarheid van ZZS. Fabrikanten, importeurs en distributeurs moeten de relevante informatie bij het ECHA indienen en aan de SCIP-voorschriften voldoen om toegang tot de markt te behouden en sancties te voorkomen.

Naast richtlijnen voor deze specifieke stoffen omvat REACH ook algemene voorschriften voor een veilig gebruik van chemische stoffen, zoals voorschriften voor etikettering, verpakking en het verstrekken van veiligheidsinformatiebladen (SDS).

Bedrijven die chemische stoffen in de EU vervaardigen, invoeren of gebruiken, moeten aan deze voorschriften voldoen en maatregelen nemen om de risico's in verband met het gebruik ervan tot een minimum te beperken.

Zowel REACH als RoHS heeft tot doel de gezondheid van de mens en het milieu te beschermen tegen de risico's van chemische stoffen. Ze hebben echter een verschillend toepassingsgebied en richten zich op verschillende aspecten van chemische veiligheid.

REACH

Is een uitgebreide verordening die betrekking heeft op alle chemische stoffen die in de EU worden gebruikt, of dat nu is in consumentenproducten of in industriële processen. REACH bevat ook bepalingen voor de autorisatie en restrictie van bepaalde gevaarlijke chemische stoffen.

RoHS

(Restriction of Hazardous Substances – beperking van gevaarlijke stoffen) is daarentegen een verordening die specifiek is gericht op de beperking van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur (EEA). RoHS is van toepassing op alle EEA die in de EU wordt verkocht, ongeacht waar de betreffende apparaten zijn vervaardigd.

RoHS 2

Formeel bekend als Richtlijn 2015/863 is officieel in werking getreden op 22 juli 2019 en breidt de vorige verordening uit. In deze bijgewerkte richtlijn is het totale aantal gevaarlijke stoffen verhoogd van zes naar tien. Bijgevolg moeten de fabrikanten krachtens de nieuwe richtsnoeren nu verplicht testen op deze tien stoffen om te waarborgen dat de voorschriften worden nageleefd.

Een belangrijk verschil tussen REACH en RoHS is dat REACH zich vooral bezighoudt met de risico's van de chemische stoffen zelf, terwijl RoHS zich richt op de risico's van de producten die deze chemische stoffen bevatten. Met andere woorden: REACH moet waarborgen dat chemische stoffen veilig zijn voor de gezondheid van de mens en het milieu, terwijl RoHS moet waarborgen dat producten die deze chemische stoffen bevatten veilig door de consument kunnen worden gebruikt.

ECHA staat voor European Chemicals Agency. Dit Europees Agentschap voor chemische stoffen is verantwoordelijk voor de uitvoering van zowel de REACH- als de CLP-verordening (CLP: Classification, Labelling and Packaging – indeling, etikettering en verpakking).

Het ECHA is gevestigd in Helsinki in Finland. Het werd opgericht in 2007 met als doel de gezondheid van de mens en het milieu beter te beschermen tegen de risico's van chemische stoffen.

Het agentschap is verantwoordelijk voor een aantal taken, waaronder:

• Registratie van chemische stoffen die jaarlijks in hoeveelheden van één ton of meer in de EU worden geproduceerd of ingevoerd.
• Evaluatie van de veiligheid van chemische stoffen en de potentiële risico's ervan voor de gezondheid van de mens en het milieu.
• Autorisatie van het gebruik van bepaalde gevaarlijke chemische stoffen waarvoor een autorisatieplicht geldt.
• Restrictie van het gebruik van gevaarlijke chemische stoffen die een aanzienlijk risico vormen voor de gezondheid van de mens of het milieu.
• Begeleiding en ondersteuning van bedrijven bij de naleving van de REACH- en CLP-verordeningen.
• Stimuleren van de ontwikkeling en het gebruik van alternatieve methoden voor dierproeven.
• Het bijhouden van een centrale databank met informatie over chemische stoffen die in de EU worden geproduceerd, ingevoerd of gebruikt.

Het ECHA speelt een cruciale rol in waarborgen dat de chemische stoffen die in de EU worden gebruikt veilig zijn voor de gezondheid van de mens en het milieu, en in het stimuleren van een duurzaam gebruik van chemische stoffen.

Bedrijven die in de EU chemische stoffen produceren, invoeren of gebruiken, moeten de nodige maatregelen nemen om te waarborgen dat hun processen in overeenstemming zijn met REACH.

Een strikt nalevingsprotocol omvat de volgende stappen:

• Identificeer alle stoffen die je bedrijf produceert, invoert of gebruikt en bepaal of deze onderhevig zijn aan registratie, autorisatie of restrictie krachtens de REACH-verordening.
   

Voor registratieplichtige stoffen:

• Dien een registratiedossier in bij het ECHA met informatie over de specificaties, het gebruik en de gevaren van de stof, en over de risicobeheersmaatregelen.
• Deel relevante data met andere registranten om onnodig dubbel testen te voorkomen. Hierbij gaat het om data over de eigenschappen van de stof, de toxische effecten ervan en de gevolgen voor het milieu. Dit helpt niet alleen de kosten te drukken en de efficiëntie te verbeteren, maar ook onnodige dierproeven te voorkomen. Daarnaast bevordert datauitwisseling de ontwikkeling van veiligere en duurzamere chemische stoffen en producten.
   

Het ECHA onderhoudt een centrale databank met informatie over geregistreerde stoffen. Deze databank omvat ook de gegevens die tussen registranten worden uitgewisseld. De databank, die bekend staat als de REACH Registration Database, is toegankelijk voor het publiek.

• Stel veiligheidsinformatiebladen (Safety Data Sheets – SDS) op en houd ze up-to-date voor elke stof die wordt geproduceerd, ingevoerd of gebruikt. Deze informatiebladen zijn belangrijke instrumenten om een veilig gebruik van chemische stoffen te waarborgen.
  

^{Voorbeeld gegevensblad}

De verantwoordelijkheid voor REACH-naleving binnen een bedrijf ligt bij verschillende partijen, afhankelijk van hun rol in de toeleveringsketen en hun specifieke verplichtingen uit hoofde van de REACH-verordening. De belangrijkste verantwoordelijken zijn:

Fabrikanten

Fabrikanten van chemische stoffen of mengsels zijn ervoor verantwoordelijk dat hun producten bij het ECHA worden geregistreerd en dat de nodige data en informatie worden verstrekt ter ondersteuning van een veilig gebruik ervan.

Importeurs

Importeurs van chemische stoffen of mengsels van buiten de EU zijn ervoor verantwoordelijk dat hun producten bij het ECHA worden geregistreerd en dat ze aan alle relevante REACH-voorschriften voldoen.

Downstreamgebruikers

Downstreamgebruikers van chemische stoffen of mengsels zijn ervoor verantwoordelijk dat ze voldoen aan alle toepasselijke REACH-voorschriften, zoals restricties en autorisatievoorschriften. Daarnaast moeten ze waarborgen dat ze de stoffen veilig gebruiken en alle nodige informatie verstrekken aan hun klanten en eindgebruikers.

Enige vertegenwoordigers

Enige vertegenwoordigers (Only Representatives – OR's) treden namens fabrikanten van buiten de EU op om te voldoen aan hun REACH-verplichtingen. OR's zijn ervoor verantwoordelijk dat de stoffen die zij vertegenwoordigen bij het ECHA worden geregistreerd en dat de nodige data en informatie worden verstrekt ter ondersteuning van een veilig gebruik ervan.

Distributeurs

Distributeurs van chemische stoffen of mengsels zijn ervoor verantwoordelijk dat de door hen gedistribueerde stoffen naar behoren worden geëtiketteerd en dat ze aan alle toepasselijke REACH-voorschriften voldoen.

Het is jouw verantwoordelijkheid als bedrijf om ervoor te zorgen dat je voldoet aan REACH, en dat je passende processen en systemen opzet om naleving in de hele toeleveringsketen te waarborgen. Dit kan betekenen dat er specifieke personen of afdelingen moeten worden aangewezen om de naleving van REACH te beheren, en te waarborgen dat de nodige procedures en protocollen worden ingevoerd.

ERIKS houdt zich strikt aan de RoHS-richtlijn en waarborgt dat alleen RoHS-conforme producten worden verkocht. Bovendien legt ERIKS, door de doelstellingen van de REACH-verordening (EG) 1907/2006 te onderschrijven, de nadruk op duurzame ontwikkeling. Als distributeur, importeur en downstreamgebruiker heeft ERIKS alle nodige maatregelen genomen om de naleving binnen onze toeleveringsketen te waarborgen.

ERIKS onderhoudt actief uitgebreide contacten met leveranciers om ervoor te zorgen dat upstream wordt voldaan aan de registratie en indeling van stoffen. ERIKS zorgt er ook voor dat de producten in ons assortiment geen beperkte of verboden stoffen bevatten overeenkomstig bijlage XVII van (EG) 1907/2006 en toetst dit aan de kandidatenlijst van ZZS.

Daarnaast verstrekt ERIKS via REACH-conforme veiligheidsinformatiebladen (SDS) informatie over een veilige behandeling en een veilig gebruik van onze producten. Bovendien stelt ERIKS een zelfevaluatievragenlijst (Self Assessment Questionnaire – SAQ) ter beschikking waarmee leveranciers een risicobeoordeling kunnen uitvoeren.

Onderstaande checklist helpt je op een Reach-conforme manier te werken:

• Identificeer je verplichtingen: bepaal of jouw bedrijf verplichtingen heeft uit hoofde van de REACH-verordening en bijvoorbeeld moet voldoen aan registratie-, autorisatie- of restrictievereisten.
  
• Inventariseer je stoffen: identificeer de chemische stoffen die in de producten en activiteiten van jouw bedrijf worden gebruikt, waaronder stoffen in mengsels.
• Controleer de status van je stoffen: controleer of jouw stoffen geregistreerd staan bij het ECHA, en of er restrictie- of autorisatievereisten op van toepassing zijn.
• Bepaal de hoeveelheden van je stoffen: bepaal de hoeveelheden van je stoffen die binnen de EU worden geproduceerd, ingevoerd of gebruikt, aangezien dit van invloed kan zijn op je REACH-verplichtingen.
• Voer risicobeoordelingen uit: voer risicobeoordelingen uit voor je producten en processen om potentiële gevaren en risico's van chemische stoffen vast te stellen en passende maatregelen te nemen om deze risico's te beperken.
• Communiceer je informatie: communiceer informatie over een veilige behandeling en een veilig gebruik van je producten en stoffen aan downstreamgebruikers, onder meer via REACH-conforme veiligheidsinformatiebladen (SDS).
• Werk samen met je toeleveringsketen: werk nauw samen met je leveranciers om te waarborgen dat de producten die je inkoopt voldoen aan de REACH-eisen, waaronder restricties op het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen.
• Houd een nauwkeurige administratie bij: houd een nauwkeurige administratie bij van je stoffeninventarisaties, registraties en andere relevante informatie om aan te tonen dat je je houdt aan de REACH-voorschriften.
• Volg de ontwikkelingen in de regelgeving: blijf op de hoogte van de ontwikkelingen in de regelgeving en wijzigingen in de REACH-verordening; pas je praktijken en procedures dienovereenkomstig aan.

Het is belangrijk op te merken dat de naleving van REACH een continu proces is, en dat je als bedrijf het gebruik van chemische stoffen voortdurend moet controleren en je werkwijze waar nodig moet aanpassen om continue naleving van de verordening te garanderen.

Op deze manier waarborg je een verantwoord beheer van chemische stoffen gedurende de hele levenscyclus, van inkoop tot afvalverwerking aan het einde van de levensduur. Zo beperk je niet alleen de potentiële risico's voor de gezondheid van de mens en het milieu, maar stimuleer je tegelijkertijd een cultuur van transparantie en verantwoordingsplicht binnen de sector. De systematische evaluatie en communicatie van chemische gevaren helpt je veiligere alternatieven te identificeren en toe te passen, het gebruik van middelen te optimaliseren en afval tot een minimum te beperken. Zo kun je, in een markt die steeds milieubewuster wordt, de duurzaamheid van de sector op lange termijn sterk beïnvloeden door proactief de regelgeving na te leven.

Bronnen:

https://echa.europa.eu/nl/home

https://environment.ec.europa.eu/topics/chemicals/reach-regulation_en

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02006R1907-20221217

https://environment.ec.europa.eu/strategy/chemicals-strategy_en

https://www.rohsguide.com/